Huston we have a problem! Czyli kilka słów o szoku kulturowym.
Przedstawienie zagadnienia:
Ghana to kraj leżący w Afryce Zachodniej, z dostępem do oceanu przez Zatokę Gwinejską. Ze względu na fakt, iż jest to była kolonia brytyjska, językiem urzędowym jest angielski, jednak wciąż pielęgnowane są języki plemienne, używane na dużą skalę wśród mieszkańców. Stolicą kraju jest Akra, która jest jedną z dziesięciu stolic regionalnych kraju. Dochód na mieszkańca Ghany – obdarzonej bogatymi zasobami naturalnym – jest około dwukrotnie wyższy niż w najbiedniejszych krajach Afryki Zachodniej. Mimo to Ghana nadal jest silnie uzależniona od pomocy technicznej i finansowej z zagranicy, a analfabetyzm sięga 35% całej populacji. Kraj zajmuje odległe 148-me miejsce w indeksie Human Development Index (ONZ-owski miernik jakości życia społeczeństw). Występują pod tym względem znaczne różnice między obszarami wiejskimi i miejskimi, północą i południem kraju oraz kobietami i mężczyznami – w każdym przypadku na niekorzyść tych pierwszych. W związku ze stabilną sytuacją polityczną kraju, wiele organizacji pozarządowych i kościelnych wspiera działania lokalnych ośrodków edukacyjnych i wychowawczych, poprzez pracę wolontariuszy (również z Polski) oraz szkoląc miejscowych edukatorów, nauczycieli i animatorów, do kontynuowania i rozwijania placówki.
Cel zajęć:
zapoznanie z pojęciem szoku kulturowego, w kontekście zetknięcia z inną kulturą oraz pracy w krajach Globalnego Południa.
Metody:
burza mózgów, praca w grupach, case study, teatr, dyskusja
Środki:
karty flipchart, kartki, markery, długopisy, trudne sytuacje (załącznik 1)
-
Wprowadzenie
Prowadzący dzieli uczniów na dwie grupy, które otrzymują brisol papieru, z napisem SZOK KULTUROWY. Grupy zapisują jak najwięcej skojarzeń związanych z podanym hasłem. Następnie kartki są zawieszane obok siebie, a prowadzący (lub jeden z uczniów) zaznacza pojęcia, które się powtarzają.
Następnie nauczyciel wyjaśnia pojęcie szoku kulturowego, w oparciu o definicję Kalervo Oberga:
Szok kulturowy to zaburzenie funkcjonowania psychosomatycznego wywołane przedłużającym się kontaktem z odmienną, nieznaną kulturą. Uważał on, że stanowi on element procesu przystosowania się do nowego środowiska w którym dawne, znane sposoby zachowania się nie znajdują zastosowania, co więcej- uważane są za dziwaczne i odbiegające od normy. Dotyka on osoby, która nagle przeniesiona została za granicą i doświadcza życia w nowym miejscu.
-
Huston we have a problem!
Uzupełniając przedstawioną definicję, nauczyciel wymienia cztery fazy szoku kulturowego i zapisuje je (jedna obok drugiej) na tablicy. Następnie dzieli uczniów na cztery grupy oraz wyjaśnia, że każda z nich otrzyma po dwie sytuacje kryzysowe (załącznik 1), z którymi spotkali się wolontariusze pracujący z dziećmi i młodzieżą w Ghanie, kraju Afryki Zachodniej.
Zanim grupa przystąpi do realizacji zadania, obejrzą fragment filmu obrazujący miejsce pracy wolontariuszy, w których role będą się wcielać. Film dostępny pod adresem: http://wioskiswiata.org/baza-materialow-edukacyjnych/rodzaj-materialu/filmy/oratorium-don-bosco-w-sunyani/
Zadaniem grup jest zapoznanie się z sytuacjami oraz próba rozwiązania problemu, który mają przedstawić w formie dramy.
Prawidłowe odpowiedzi:
Miesiąc miodowy:
- prośba o pożyczkę;
- zabawa z dziećmi.
Szok kulturowy:
- brak wsparcia ze strony lokalnej ludności;
- brak zaangażowania w pracę.
Ożywienie:
- brak zaangażowania w pracę;
- prośba o pożyczkę.
Dopasowanie:
- znikające piłki;
- zabawa z dziećmi.
-
Ale faza!
Po przedstawieniu efektów pracy, kolejnym zadaniem grup jest dopasowanie poszczególnych sytuacji do czterech faz wypisanych na tablicy. Następnie grupy podejmą próbę zdefiniowania poszczególnych faz, które skonsultują z prowadzącym i przedstawią całej klasie.
Definicje faz szoku kulturowego według Kalervo Oberga:
Miesiąc miodowy – osoba jest zafascynowana kulturą i miejscem, do którego przyjechała. Sprawia wrażenie bardzo otwartej i zachwyconej wszystkimi przywarami kulturowymi gospodarzy.
Szok kulturowy – to etap, kiedy osoba nie radzi sobie z prawdziwymi warunkami życia na obczyźnie, co powoduje sytuacje stresowe. W wyniku tego pojawiają się wrogie i agresywne zachowania w stosunku do kraju goszczącego i jego mieszkańców. Bardzo duży wpływ na tę sytuację ma bariera językowa. W tym etapie głównie widać różnice pomiędzy własną kulturą a nową kulturą oraz konflikty, które z powodu tych różnic powstają.
Ożywienie – osoba zna coraz lepiej język i wraca jej wiara w siebie oraz możliwość poradzenia sobie nawet w najtrudniejszych sytuacjach, bez wsparcia ze strony innych. Wciąż pojawiają się pewne trudności, ale powraca dobry nastrój i poprawia się też opinia o gospodarzach.
Dopasowanie – osoba zaczyna akceptować obyczaje, wartości i normy kraju goszczącego i odbiera je jako inny sposób życia, ale nie gorszy. Pojawia się pewność siebie i efektywność w pracy czy w kontaktach z ludźmi.
-
Rozmowy w toku
Prowadzący prosi uczestników o zastanowienie się jakie sytuacje związane z ich kontaktem z odmienną kulturą, mogłyby zostać dopasowane do poszczególnych faz (wyjazd za granicę, wymiany szkolne, spacery po mieście).
Pytania pomocnicze:
– czy jesteś ciekawy innej kultury?
– czy zadajesz pytania, jeżeli czegoś nie rozumiesz?
– czy uczysz / uczyłeś się obcego języka?
– czy byłeś w sytuacji, kiedy wszyscy Twoi rozmówcy byli obcojęzyczni?
– jak reagujesz na negatywne informacje dot. innej kultury?
– czy masz negatywne doświadczenia traktowania własnej / innej kultury?
-
Podsumowanie
Prowadzący, zadając pytania grupie, podsumowuje podstawowe pojęcia będące tematem zajęć oraz zwraca uwagę na przygotowanie się do zetknięcia z inną kulturą, w celu zapobiegania uprzedzeniom, które wynikają z niewiedzy i pogłębiają stereotypy.